ਕੇਰਲਾ ਦੇ ਕੋਜ਼ੀਕੋਡ ਵਿੱਚ ਜਹਾਜ਼ ਹਾਦਸੇ ਦੇ ਸਹੀ ਕਾਰਨਾਂ ਦਾ ਜਾਂਚ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਪਤਾ ਲੱਗ ਸਕੇਗਾ, ਪਰ ਮਾਹਿਰ ਏਅਰ ਇੰਡੀਆ ਦੇ ਇਸ ਬੋਇੰਗ ਦੀ ਉਡਾਣ ਭਰਨ ਵਾਲੇ ਪਾਇਲਟਾਂ ਦੀ ਸਮਝ ਦੀ ਸ਼ਲਾਘਾ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਮਾਹਿਰ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਜੇਕਰ ਲੈਂਡਿੰਗ ਦੇ ਸਮੇਂ ਕ੍ਰੈਸ਼ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਜਹਾਜ਼ ਦਾ ਇੰਜਨ ਬੰਦ ਨਾਲ ਕੀਤਾ ਹੁੰਦਾ ਤਾਂ ‘ਵੰਦੇ ਭਾਰਤ ਮਿਸ਼ਨ’ ਤਹਿਤ ਦੁਬਈ ਤੋਂ ਆ ਰਹੇ ਇਸ ਜਹਾਜ਼ ਨੂੰ ਅੱਗ ਲੱਗ ਸਕਦੀ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੋਰ ਯਾਤਰੀਆਂ ਦੀ ਜਾਨ ਚਲੀ ਜਾਣੀ ਸੀ। ਜਹਾਜ਼ ਦੀ ਉਡਾਣ ਦੀ ਕਮਾਂਡ ਸੰਭਾਲ ਰਹੇ ਪਾਇਲਟ ਦੀਪਕ ਵਸੰਤ ਸਾਠੇ ਭਾਰਤੀ ਹਵਾਈ ਫੌਜ ਦੇ ਸੇਵਾਮੁਕਤ ਵਿੰਗ ਕਮਾਂਡਰ ਸਨ, ਜੋ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਲੜਾਕੂ ਪਾਇਲਟ ਸਨ ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਫੌਜ ਦੇ ਟੈਸਟ ਪਾਇਲਟ ਵੀ ਸਨ। ਫੌਜੀ ਪਰਿਵਾਰ ਨਾਲ ਸਬੰਧ ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ ਤਜ਼ਰਬੇਕਾਰ ਪਾਇਲਟ ਦੀਪਕ ਸਾਠੇ ਅਤੇ ਆਖਰੀ ਸਾਬਤ ਹੋਈ ਇਸ ਉਡਾਣ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਾਥ ਦੇ ਰਹੇ ਸਹਿ ਪਾਇਲਟ ਅਖਿਲੇਸ਼ ਕੁਮਾਰ ਦੀਆਂ ਦੇਹਾਂ ਐਤਵਾਰ ਨੂੰ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਨੂੰ ਸੌਂਪ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ।

ਹਵਾਈ ਜਹਾਜ਼ ਉਡਾਣ ਦੇ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਰਿਕਾਰਡ ਵਾਲੇ 59 ਸਾਲਾ ਦੀਪਕ ਵੀ ਸਾਠੇ ਨੈਸ਼ਨਲ ਡਿਫੈਂਸ ਅਕੈਡਮੀ (ਐੱਨਡੀਏ) ਦੇ 58ਵੇਂ ਕੋਰਸ ਦੌਰਾਨ ਕਰੀਬ ਸਾਰੇ ਮੈਡਲਸ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਦੀਪਕ ਸਾਠੇ ਸਭ ਤੋਂ ਹੋਣਹਾਰ ਕੈਡੇਟ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਵਰਡ ਆਫ਼ ਆਨਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਮੁੰਬਈ ਦੇ ਪਵਈ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਪਤਨੀ ਸੁਸ਼ਮਾ ਅਤੇ ਦੋ ਬੇਟਿਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਦੀਪਕ ਵੀ ਸਾਠੇ ਨੇ ਹਵਾਈ ਫੌਜ ਛੱਡਣ ਦੇ ਬਾਅਦ ਭਾਰਤੀ ਦੀ ਸਰਕਾਰੀ ਏਅਰ ਇੰਡੀਆ ਦੀ ਨੌਕਰੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਅਸਮਾਨੀ ਪਰਵਾਜ਼ ਦੇ ਜਨੂੰਨੀ ਵਿੰਗ ਕਮਾਂਡਰ ਦੀਪਕ ਵਸੰਤ ਸਾਠੇ ਦਾ ਬੋਇੰਗ 737 ਉਡਾਣ ਭਰਨ ਦਾ 10 ਹਜ਼ਾਰ ਘੰਟੇ ਦਾ ਤਜ਼ਰਬਾ ਸੀ ਅਤੇ ਕਮਾਂਡਰ ਵਜੋਂ ਉਹ ਸਾਢੇ ਛੇ ਹਜ਼ਾਰ ਘੰਟਿਆਂ ਤੋਂ ਵੀ ਵੱਧ ਸਮੇਂ ਲਈ ਉਡਾਣ ਭਰ ਚੁੱਕੇ ਸਨ। ਇਸ ਲਈ ਕੋਈ ਵੀ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ ਕਿ ਇਹ ਹਾਦਸਾ ਪਾਇਲਟ ਦੀ ਕਿਸੇ ਗਲਤੀ ਕਾਰਨ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਪਤਨੀ ਸੁਸ਼ਮਾ ਅਤੇ ਦੋ ਪੁੱਤਰ ਹਨ।

ਅਜੀਬ ਦੁਖਾਂਤ:
ਇਸ ਮਰਾਠਾ ਫੌਜੀ ਪਰਿਵਾਰ ਲਈ ਦੀਪਕ ਦਾ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੁਨੀਆ ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਲਈ ਛੱਡ ਜਾਣਾ ਨਾ ਸਿਰਫ ਪਰਿਵਾਰਕਤ ਮੈਂਬਰਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਵਰਗਾ ਹੈ, ਬਲਕਿ ਇਸ ਹਾਦਸੇ ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਲਈ ਭਿਆਨਕ ਦੁਖਾਂਤ ਵਜੋਂ ਯਾਦ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ। ਘੱਟੋ ਘੱਟ 87 ਸਾਲਾ ਸੇਵਾਮੁਕਤ ਬ੍ਰਿਗੇਡੀਅਰ ਵਸੰਤ ਸਾਠੇ ਅਤੇ 83 ਸਾਲਾ ਪਤਨੀ ਨੀਲਾ ਲਈ। ਬਜ਼ੁਰਗ ਜੋੜਾ, ਜੋ ਇਸ ਸਮੇਂ ਨਾਗਪੁਰ ਵਿੱਚ ਭਰਤ ਨਗਰ ਵਿੱਚ ਰਹਿ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਹਿਲੇ ਬੇਟੇ ਵਿਕਾਸ ਸਾਠੇ ਨੂੰ ਦੀਪਕ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਸ ਸਮੇਂ ਗੁਆ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਜਦੋਂ ਉਹ ਫੌਜੀ ਅਭਿਆਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵਾਪਸ ਆ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਇਹ 1981 ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਿਨਾਂ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ ਜਦੋਂ ਦੀਪਕ ਭਾਰਤੀ ਹਵਾਈ ਫੌਜ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਏ ਸਨ। ਖੁਦ ਬ੍ਰਿਗੇਡੀਅਰ ਵਸੰਤ ਸਾਠੇ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਦੀ ਆਰਮੀ ਐਜੂਕੇਸ਼ਨ ਕੋਰਪਸ ਵਿੱਚ ਸੀ।

ਮਾਪਿਆਂ ਦਾ ਦੁੱਖ ਤਾਂ ਹਿਲਾ ਕੇ ਰੱਖ ਦੇਣ ਵਾਲਾ:
ਦੋ ਬੇਟਿਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਹੱਥੀਂ ਇਸ ਦੁਨੀਆ ਤੋਂ ਰੁਖ਼ਸਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਪਿਤਾ ਬ੍ਰਿਗੇਡੀਅਰ ਸਾਠੇ ਵੱਡੇ ਸਦਮੇ ਵਿੱਚ ਸਨ ਅਤੇ ਅੱਖਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਹੰਝੂਆਂ ਦੀ ਇੱਕ ਬੂੰਦ ਤੱਕ ਨਹੀਂ ਡਿੱਗੀ। ਉੱਥੇ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਤਨੀ ਨੀਲਾ ਲਈ ਛੋਟੇ ਬੇਟੇ ਦੀ ਮੌਤ ਦੀ ਖ਼ਬਰ ਦੀ ਤਾਰੀਖ ਹੋਰ ਵੀ ਅਜੀਬ ਸਾਬਤ ਹੋਈ। ਜਦੋਂ ਨੀਲਾ ਨੂੰ ਸ਼ੁੱਕਰਵਾਰ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਵਾਪਰੇ ਇਸ ਹਾਦਸੇ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਮਿਲੀ, ਤਾਂ ਇਹ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੇ 83ਵੇਂ ਜਨਮ ਦਿਨ ਦੀ ਤਰੀਕ ਸੀ। ਕਈ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਦੀਪਕ ਇੱਕ ਹਾਦਸੇ ਵਿੱਚ ਬੁਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜ਼ਖ਼ਮੀ ਹੋ ਗਏ ਸਨ। ਇਹ ਹਾਦਸਾ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਵਿੱਚ ਵਾਪਰਿਆ। ਉਸ ਦੇ ਸਿਰ ਵਿੱਚ ਸੱਟ ਲੱਗ ਗਈ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਲਾਜ ਲਈ ਏਅਰ ਲਿਫਟ ਕਰਕੇ ਦਿੱਲੀ ਲਿਆਂਦਾ ਗਿਆ।

ਜਾਂਬਾਜ਼ੀ ਅਤੇ ਸਮਝਬੂਝ:
ਗ਼ਜ਼ਬ ਦੀ ਸੂਝਬੂਝ ਵਾਲੇ ਦੀਪਕ ਮਨਮੋਹਕ ਦੀਪਕ ਉਸ ਹਾਦਸੇ ਤੋਂ ਨਾ ਸਿਰਫ ਬਹਾਦਰੀ ਨਾਲ ਉੱਭਰਿਆ, ਬਲਕਿ ਮਿਗ -21 ਅਤੇ ਮਿਰਾਜ਼ ਵਰਗੇ ਲੜਾਕਿਆਂ ਨੂੰ ਉਡਾਉਂਦਾ ਰਿਹਾ. ਦੀਪਕ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ ਜੋ ਫਰਾਂਸ ਤੋਂ ਖਰੀਦੇ ਗਏ ਮਿਰਾਜ ਲੜਾਕੂ ਜਹਾਜ਼ ਲੈ ਕੇ ਆਏ ਸਨ। ਲਗਭਗ 20 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ, ਦੀਪਕ ਸਾਠੇ ਨੇ ਆਪਣੀ ਹਿੰਮਤ ਅਤੇ ਸਮਝਦਾਰੀ ਦਿਖਾਈ ਜਦੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜਹਾਜ਼ ਦਾ ਇੰਜਣ ਫੇਲ੍ਹ ਹੋਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਦੀਪਕ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਖੁਦ ਨੂੰ ਜਹਾਜ਼ ਵਿੱਚੋਂ ਇਜੈਕਟ ਕਰ ਲੈਣ। ਪਰ ਦੀਪਕ ਨੇ ਆਪਣੀ ਸੂਝਬੂਝ ਅਤੇ ਜਾਂਬਾਜ਼ੀ ਕਰਕੇ ਜਹਾਜ਼ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਲੈਂਡ ਕਰਾਇਆ ਸੀ। ਦੀਪਕ ਸਾਠੇ ਨੇ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਐਰੋਨੌਟਿਕਸ ਲਿਮਟਿੱਡ (ਐੱਚਏਐੱਲ) ਦੇ ਟੈਸਟ ਪਾਇਲਟ ਵਜੋਂ ਵੀ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਸੀ।
ਦੀਪਕ ਜਿਸ ਸਕੁਐਡਰਨ ਵਿੱਚ ਸਨ, ਨੇ 1999 ਵਿੱਚ ਕਾਰਗਿਲ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਵੀ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ ਸੀ। ਉਹ ਗੋਲਡਨ ਐਰੋਜ਼ ਸਕੁਐਡਰਨ ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕੁਝ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਦੀਪਕ ਸਾਠੇ ਨੇ ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕੇਰਲ ਦੇ ਕੋਜ਼ੀਕੋਡ ਏਅਰਪੋਰਟ ‘ਤੇ ਲੈਂਡਿੰਗ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਸੀ।

ਇੰਝ ਹੋਇਆ ਹਾਦਸਾ:
ਦਰਅਸਲ, ਇਹ ਹਾਦਸਾ ਉਸ ਸਮੇਂ ਵਾਪਰਿਆ ਜਦੋਂ ਬਰਸਾਤੀ ਮੌਸਮ ਦੌਰਾਨ ਰਨਵੇ ‘ਤੇ ਪਾਣੀ ਭਰਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਲੈਂਡਿੰਗ ਵੇਲੇ ਰਨਵੇ ਨੂੰ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਰਨਵੇ ‘ਤੇ ਉਤਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬੋਇੰਗ ਰਨਵੇ ਤੋਂ ਖਿਸਕ ਗਿਆ ਅਤੇ ਤਕਰੀਬਨ 30 ਫੁੱਟ ਢਲਾਨ ਤੋਂ ਫਿਸਲ ਗਿਆ। ਜਹਾਜ਼ ਦੇ ਦੋ ਟੁਕੜੇ ਹੋ ਗਏ। ਨੇੜਲੇ ਰਿਹਾਇਸ਼ੀ ਇਲਾਕਿਆਂ ਦੇ ਲੋਕ ਵੀ ਉੱਥੇ ਪਹੁੰਚ ਗਏ। ਹਾਦਸੇ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉੱਥੇ ਸਥਿਤ ਕੇਂਦਰੀ ਉਦਯੋਗਿਕ ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲ (ਸੀਆਈਐੱਸਐੱਫ) ਦੇ ਮੁਲਾਜ਼ਮਾਂ ਨੇ ਦਿੱਤੀ ਸੀ ਅਤੇ ਸੀਆਈਐੱਸਐੱਫ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੇ ਹਵਾਈ ਜਹਾਜ਼ ਵਿੱਚ ਫਸੇ ਜ਼ਖ਼ਮੀ ਯਾਤਰੀਆਂ ਨੂੰ ਤੁਰੰਤ ਬਾਹਰ ਕੱਢਣ ਲਈ ਰਾਹਤ ਕਾਰਜਾਂ ਵਿੱਚ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਲਈ। ਇਸ ਹਾਦਸੇ ਵਿੱਚ 18 ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਅਤੇ 100 ਤੋਂ ਵੱਧ ਯਾਤਰੀ ਜ਼ਖ਼ਮੀ ਹੋ ਗਏ।